Ախուրյան գետ

Գետը գտնվում է ՀՀ և Թուրքիայի տարածքում։  Սկիզբ է առնում Աշոցքի սարահարթի Արփի լճից։

Ջրառատությամբ այն հանրապետության երրորդ գետն է։  Շիրակի դաշտում Ախուրյանին միանում են Արագածի լանջերից սկիզբ առնող մի քանի գետակներ, որոնցից ամենամեծը Մանթաշն է։ Հոսում է մինչև Արաքսի հետ միանալը։ Ախուրյանն ունի 186 կիլոմետր երկարություն։ Գետի ձախ ափին է Գյումրին, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի վաղեմի մայրաքաղաք Անին։ Գետը հայտնի է եղել նաև Անո ջուր անունով, Անի մայրաքաղաքի պատվին։

Գտնվում է Վահրամաբերդ գյուղում, Ախուրյան գետի ձախ ափին։

Նախագծային աշխատանք Ախորյան գետը

Ախորյան գետը գտնվում է ՀՀ և Թուրքիայի տարածքում։  Սկիզբ է առնում Աշոցքի սարահարթի Արփի լճից։ Ջրառատությամբ այն հանրապետության երրորդ գետն է։  Շիրակի դաշտում Ախուրյանին միանում են Արագածի լանջերից սկիզբ առնող մի քանի գետակներ, որոնցից ամենամեծը Մանթաշն է։

Հոսում է մինչև Արաքսի հետ միանալը։ Ախուրյանն ունի 186 կիլոմետր երկարություն։ Գետի ձախ ափին է Գյումրին, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի վաղեմի մայրաքաղաք Անին։ Գետը հայտնի է եղել նաև Անոր ջուր անունով, Անի մայրաքաղաքի պատվին։

Գտնվում է Վահրամաբերդ գյուղում, Ախուրյան գետի ձախ ափին։

1. Թվարկի’ր հայկական թագավորությունները։
Վան թագավորությունը, Երվանդունիներ, Բագրատունիներ, Արշակունիներ, Ռուբինյաններ:

2. Ո՞րն է առաջին հայկական թագավորությունը։Այդ թագավորության քեզ հայտնի արքաները ովքե՞ր են, և նրանք ի՞նչ կարևոր գործեր են կատարել։

3.      Թվարկի’ր Արտաշեսյանների արքայատոհմի քեզ հայտնի արքաներին: Պատմիր նրանց քաղաքաշինության մասին։ Արտաշես Ա-կառուցել է նոր մայրաքաղաք և իր անունով կոչել Արտաշատ: Նոր մայրաքաղաքում Արտաշեսը կառուցել է Հայոց աշխարհի հովանավոր Անահիտ աստ­վածուհու տաճարը, որտեղ կանգնեցրել է իր նախնիների արձանները:Կառուցել է նաև 5 քաղաքներ Արշատ, Արտաշիսյան և, ի պա­տիվ հոր՝ Զարեհի, Զարեհավան ու Զարիշատ անվանվող։

4.      Տիգրան Մեծի օրոք ինչպիսի՞ն էր Հայաստանը։
Տիգրան Մեծի օրոք մեր Հայաստանը 400,000 քառակոսի կմ էր և ամենաուժեղ, ամենամեծ երկիրն էր Ասիայում, Ծովից ծով էր Հայաստանը:

5.      Ո՞ր թվականին Հայաստանում քրիստոնեությունը ընդունվեց որպես պետական կրոն։
Քրիստոնեությունը ընդունվեց 301 թվ.-ին:

6.      Ո՞ր արքայի օրոք քրիստոնեությունը հաստատվեց Հայաստանում։ Ո՞ւմ միջոցով։ Տրդատ Գ թագավորի օրոք, Գրիգոր Լուսավորիչի միջոցով:

7.      Ո՞ր հեթանոսական տաճարը պահպանվեց Հայաստանում քրիստոնեության ընդունումից հետո։ Գառնու հեթանոսական տաճարը:

8.      Ո՞ր թվականին ստեղծվեց հայոց այբուբենը։ Ո՞վ ստեղծեց այն։
5 դարում-405 թվ., ստեղծել է Մեսրոպ Մաշտոցը

9.      Թվարկի’ր Արշակունյաց քեզ հայտնի արքաների անունները։
Տրդատ-Ա,Բ,Գ, Արշակ Բ,Գ, Պապ:

10.    Թվարկի’ր Բագրատունյաց քեզ հայտնի արքաներին։ Ինչպե՞ս առաջին Բագրատունյաց արքան թագ ստացավ ։Աշոտ Ա, Բ, Գ, Դ, Ե: 885 թվականին խալիֆայությունը թագ ուղարկեց Աշոտ
Բագրատունուն` դրանով իսկ ճանաչելով Հայոց անկախ պետություն:

11.    Բագրատունյաց արքայատոհմի օրոք ու՞ մ դեմ էր պայքարում հայ ժողովուրդը։ Պատմի’ր մի քանի նախադասությամբ: 7-րդ դարի առաջին կեսին արաբական ցեղերը միավորվեցին ու ստեղծեցին Արաբական խալիֆայությունը։ Կարճ ժամանակում արաբները հսկայական նվաճումներ կատարեցին: 7-րդ դարի վերջին Արաբական խալիֆայությունը կարողացավ իրեն ենթարկել նաև Հայաստանը։ Դրանից հետո շուրջ մեկուկես հարյուրամյակ հայ ժողովուրդը պայքարում էր օտար տիրապետությունից ազատվելու համար։Անկախության  համար պայքարը լիովին հասավ իր նպատակին միայն 9-րդ դարի վերջերին, երբ Արաբական խալիֆայությունը ճանաչեց Աշոտ Բագրատունու թագավորական իշխանությունը:
855թ. երիտասարդ Աշոտ Բագրատունին դարձավ հայոց իշխան: Կարճ ժամանակում, հմտորեն օգտագործելով իրեն տրված իրավունքները, նա կարողացավ հասնել Հայաստանից
խալիֆայությանը տրվող հարկերի նվազեցմանը: Հայոց բանակի թիվը հասավ 40 հազարի:

12.    Ի՞նչ Բագրատունի արքաներ ես հիշում։ Աշոտ Ա, Աշոտ Երկաթ, Գագիկ Ա։ Աշոտ Բ-ի օրոք (914-928թթ.) Հայաստանը լիակատար անկախության
հասավ։ Բաղդադի խալիֆը Աշոտ Բ-ին ճանաչեց շահնշահ` արքայից արքա:

13.              Ո՞ր արքայատոհմի, ո՞ր արքային հավանեցիր։ Ինչու՞:

14.    Որտե՞ղ թագավորեցին Ռուբինյանները և Հեթումյանները։ Ինչպե՞ս Ռուբինյաններից գահը անցավ Հեթումյաններին։ Ինչքա՞ն տևեց Կիլիկյան Հայաստանի թագավորությունը։ Կիլիկիայում: Ռուբինյան իշխանները կործանված Բագրատունիների թագավորության օրոք իշխանի տիտղոս էին ունեցել, և, տեղափոխվելով Կիլիկիա, հիմնեցին նոր թագավորությունը:Որպես թագավոր օծված առաջին Կիլիկիան արքան  դարձավ Լևոն 2-րդը: Վերջինս արու զավակ չուներ, և այդ պատճառով նրա գահը ժառանգեց դուստրը՝ Զաբելը, ով ամուսնացավ Հեթումի իշխանի հետ,ով հռչակվեց հայոց թագավոր ,ինչից հետո գահն անցավ Հեթումյաններին: 11-14 դարերում

Արտաքին թշնամիների պարբերաբար կրկնվող հարձակումները հարկադրել են երկրի մայրաքաղաքը հաճախակի մի տեղից տեղափոխել մի այլ՝ ավելի ապահով տեղ: Հայաստանն ունեցել է 12 մայրաքաղաք: Դրանք են՝ Վան, Արմավիր, Երվանդաշատ, Արտաշատ, Տիգրանակերտ, Վաղարշապատ, Դվին, Բագարան, Երազգավորս(Շիրակավան), Կարս, Անի, Երևան: Ահա, թե ինչու են օտար հեղինակները Հայաստանը կոչել «թափառող մայրաքաղաքների երկիր»: Բագարանից և Երազգավորսից բացի, մեր մյուս մայրաքաղաքները խոշոր քաղաքներ են եղել և մեծ դեր են խաղացել մեր ժողովրդի  կյանքում: Նախահայկական շրջանում Վանը հայկական լեռնաշխարհում (պատմական Հայաստան) կազմավորված հայկական (Նաիրյան) ցեղերի առաջին պետության՝ Ուրարտուի մայրաքաղաքն էր և իբրև այդպիսին, չի կարող իր տեղը չգրավել հայոց մայրաքաղաքների համաստեղության մեջ:

Վան քաղաքը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 9-րդ դարի առաջին կեսում: Հնագույն այդ շրջանում այն կոչվում էր Տուշպա: Իսկ քաղաքը Ուրարտական պետության կենտրոնական շրջանի՝ Բիայնա երկրի անունով հայերը կոչել են Վան: Վան անունը ուղղակի համարում են Բիայնայի հայկական տառադարձությունը և նշանակում է “Ապրելու տեղ, բնակավայր”, այդ պատճառով էլ Վան բառի հետ Հայաստանում առաջացել են բազմաթիվ բնակավայրերի անուններ (Երվանդավան, Արշակավան, Զարեհավան, Նախճավան, Վանեվան և այլն): Վանը կոչել են նաև Շամիրամակերտ կամ Շամիրամաշեն՝ Ասորեստանի Շամիրամ թագուհու անունով: Վանի թագավորության նվաճումները սկսվեցին Մենուա I-ի օրոք (մ.թ.ա. 810-786թթ.) և շարունակվեցին մոտ կես դար: Մենուան գրավեց հայկական ցեղերով բնակեցված՝ Վանա և Ուրմիա լճերի միջև ընկած երկրամասերը, ինչպես նաև Եփրատ գետի աջակողմյան շրջանները, որտեղ նա կառուցել տվեց նոր քաղաքներ, բերդեր, պալատներ, տաճարներ, անցկացրեց ջրանցքներ: Վան մայրաքաղաքի մերձակայքում Մենուայի անցկացրած ջրանցքն ուներ 72 կմ երկարություն, 4,5 մետր լայնություն, 1,5 մետր խորություն: Այն այժմ էլ պահպանվում է: Մենուայի որդու՝ Արգիշտի առաջինի օրոք մ.թ.ա. 786-764թթ. Վանի թագավորության զորքերը ներխուժեցին Արարատյան դաշտ, որտեղ մ.թ.ա.782 թ. Արգիշտին հիմնադրեց Էրեբունի-Երևան բերդաքաղաքը, մ.թ.ա. 776թ. Արգիշտիխինիլի (Արմավիր) քաղաքը:

Ի՞նչ էին օգտագործում հին ժամանակ, երբ դեռ չկար զինագոծություն:
Նիզակ, որը նաև եղել է պատերազմ հայտարարելու միջոց: Նիզակի ծայրը նաև թույն էին քսում, որ վերքը մահացու լինի:

Դաշույն- Հայկակն զորքի կարևոր զենքերից էր
Ինչ են օգտագործում հիմա:

Սասունցի Դավիթ


Ինչպե՞ս ծնվեց էպոսի պատմությունը։
Էպոսի պատմությունը ծնվեց,որովհետև
մեր պետությունը թույլ էր եղել և մենք չունեինք լեգենդ:Այդ լեգենդով արաբներին վախեցրել են:Եթե այդ լեգենդը չլիներ, մենք հայ չէինք մնա, կմիաձուլվեիք արաբների հետ:«Սասունցի Դավիթ»-ը ամենահայտնի լեգենդներից մեկն է, հայ ժողվրդի ազգային էպոսն է, որը հիմնված է բանահյուսության վրա:

Քանի՞ ճյուղ ունի մեր էպոսը և ինչպե՞ս են վերնագրված ճյուղերը։
4 հիմնական մասից է բաղկացած՝ «Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», « Սասունցի Դավիթ», «Փոքր Մհեր»:

Ինչո՞վ է պայմանավորված ճյուղերից     յուրաքանչյուրի անվանումը։

Յուրաքանչյուրը պատմում է մի սերնդի մասին և կոչվում է տվյալ ճյուղի գլխավոր հերոսի անունով:  

Ինչպիսի՞ն են Սասնա հերոսները. բնութագրի’ր նրանց։

Սանասարն ավելի ուժեղ էր, քան Բաղդասարը: Նրա որդիներից է Առյուծ Մհերը, որը հաղթել էր առյուծին՝ սպանել էր , քանի որ առյուծը նստել էր ճանապարհին դեպի ջրհորները և թույլ չէր տալիս մարդիկ անցնեն:

Սասունցի Դավիթը դժվար կյանք ունեցավ, քանի որ ապրել է առանց ծնողների, Սասունցի Դավթի հայրիկը մահացել էր, և նրան պահում էր Իսմիլ Խանումը՝ հոր սիրեցյալը: Դավիթը շատ արագ էր մեծանում: Նա վերականգնում է իր հոր՝ Մհերի հիմնադրած եկեղեցին , նաև ազատում է երկիրը արաբներից:

Փոքր Մհերը,ով սպանում է իր հորը՝ Դավիթին:

Ո՞վ է էպոսի գլխավոր հերոսը։ Բնութագրի’ր նրան:

Սասունցի Դավիթը՝ նա հսկա էր, ինչպես և իր հայրը, իր ուժն ու զորությունն օգտագործում էր հանուն հայրենիքի և խաղաղության համար:Շատ բարի էր, բայց նաև խենթ ու ծուռ:

Ո՞վ է քո սիրելի հերոսը։ Ինչու՞։

Դավիթը, որովհետև ուժեղ էր, բարի, հսկա էր, սիրում էր հայրենիքը, և նրան է հաջողվում վտարել արաբներին հայկական հողից:

Հերոսներից ո՞ւմ հաջողվեց Սասունը ազատել թշնամիներից։

Սասունի քաջերը,Դավիթը մենամարտում է Մսրա Մելիքի հետ և ազատագրում երկիրը:

Արիս-Արեն-Զինեգործություն

Годовая проверочная работа

1.Ответьте на вопросы: 
1.В какие игры любите играть?
War-thunder на Playsets 5.

2.О чём  любите поговорить с папой или с мамой?
Пра итиресныйе факти или чтота пра маю жизн.
3.О чём ты  мечтаешь?
Я мечтаю пра валшебню палчку которе можт
испалнят любые жланыя.
4.Что  любишь смотреть по телевизору?
деткий кино
5. Каких животных любишь? Почему?
Я люблю сланов патамуште ани сыйе крупные жвотные и добря серце и ни павтарими вид
6.Что любишь читать ?
Книгу Жани Родари
7.Какая твоя любимая еда ?
Канешна пицца
8.Что любишь делать, когда у тебя хорошее настроение?
играт Playsets 5
9.Куда  любишь ходить?
дамой

2.Добавь к существительным прилагательные , чтобы получились словосочетания

   погода хорошея ,небо тусклея, солдат  сылный,

   салат палеезный, поступок , артист _________________,

   цветок __________________, речь ___________________, велосипед _______________.

3.Выберите правильный глагол:

1)    Банк здесь. Сейчас мы (едем, идём) туда.
2)    Мы в деревне. Завтра мы (поедем, пойдём) в город.
3)    Ученики в классе.. Библиотека в школе.. Они (поедут, пойдут) в библиотеку.
4)    Врач в поликлинике. Он (едет, идёт) в кабинет.
5)    Мама дома. Она (пошла, поехала) в коридор.
6)    Мы в городе. Завтра мы (поедем, пойдём) на дачу.
7)    Я живу в Ереване. Летом я (пошёл, поехал) в Испанию.

4.Напишите подходящие по смыслу слова к данным.

день (какой?) – …                     дни (какие?) – …
предмет (какой?) – …              деревни (какие?) – …
города (какие?) – …           птицы (какие?) – …
ручка (какая?) – …                  ученики (какие?) – …

Թեստ

1․Գտի´ր այն թիվը, որի գրությունը համապատասխանում է յոթ հազար չորս թվին:
1) 7400
2) 7004
3) 7040
4) 7045
2․Ընտրի´ր այն թիվը, որը 680-ից փոքր է 17-ով:
1) 11560
2) 697
3) 663
4) 40
3․Քանի՞ տասնյակ կա 826 թվի մեջ:

12341) 82) 23) 264) 82

4․Ընտրի´ր այն թվանշանը, որը աստղանիշի փոխարեն տեղադրման դեպքում ստացված թվերը դասավորված կլինեն նվազման կարգով. 548, 538, 435:
1) 4
2) 6
3) 7
4) 8
5․ Ընտրի´ր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն` կստանաս անհավասարություն. 3կգ 51գ < 3կգ 61գ:

12341)3 2)4 3)5 4) 6

6. Ընտրի´ր այն պատասխանը, որն արտահայտում է 3օր 12 ժամը ժամերով:

12341)312 2)36 3)84 4)212

7. Քառակուսու պարագիծը 144 սմ է: Գտի´ր քառակուսու կողմի երկարությունը:

1) 36 սմ
2) 72 սմ
3) 288 սմ
4) 576 սմ

8. Ո՞ր դատողությունն է սխալ:

12341) Գումարելին մեծացնելիս գումարը մեծանում է:2) Նվազելին մեծացնելիս տարբերությունը մեծանում է:3) 320-ից փոքր թիվը փոքր է նաև 300-ից:4) 399 թիվը փոքր է 401-ից:

9. Կտրեցին 15 մետր երկարությամբ ժապավենի 1/5 մասը: Քանի՞ մետր ժապավեն մնաց:
1) 3մ
2) 5մ
3) 12մ
4) 75մ

10. Հաշվի´ր ամենամեծ քառանիշ թվի և ամենափոքր եռանիշ թվերի տարբերությունը:
Պատ.`9899

11. Դի´ր թվաբանական գործողության նշանները ( +, -, ·, : ) այնպես, որ վերականգնվի հավասարությունը:

45 : 9 + 85= 90

12. Հաշվի´ր 15 · (200 − 357 : 7) − 12480 : (5 · 6)=1819
արտահայտության արժեքը:
1) 357:7=51
2) 200-51=149
3) 5×6=30
4) 15×149=2235
5) 12480:30=416
6) 2235-416=1819
Պատ 1819

13.Կռահի´ր օրինաչափությունը և տրված թվերից հետո ավելացրո´ւ ևս մեկ թիվ: 218, 318, 518, 818, 1218, 1718: Պատ. ամենաքամ 100, 200, 300 ե այլն

14. Ուղղանկյունաձև հողամասի երկարությունը 220մ է, որը 40սմ-ով մեծ է լայնությունից: Հաշվի´ր այդ հողամասի մակերեսը:

1Պատ.`2240

15. Երկու վայրերից, որոնց միջև եղած հեռավորությունը 456 կմ է, միաժամանակ իրար ընդառաջ շարժվեցին երկու ավտոմեքենա, նրանցից մեկի արագությունը 72 կմ/ժ էր: Ի՞նչ արագությամբ էր շարժվում երկրորդ ավտոմեքենան, եթե ավտոմեքենաները հանդիպեցին շարժվելուց 3 ժամ հետո:

1Պատ.`80

Սև խոռոչ

Սև խոռոչ անահյտ ուժը:Սև խոռոչները առաջուց եղել են թղտի վրա և մաթեմատիկան հաշվարքներում:Բայց ապրիլի 10-ին, 2019 թվականին ուղարկեցին առբանյակ
M87 (Messier 87) գալակտիկայի սև խոռոչի Event Horizon Telescope-ի կողմից, նկարահանել են առաջին սև խոռոչը:

Սև խոռոչը ամենածաներ բան են ,որը կարողը գոյություն ունենալ մեր տիեզերքում:
Նույնիսկ մի փոքր Սև խոռոչ ավելի ծաները քան 1000-հատ մեր արևից

Մոտավորապես 1000 աստղից միայն մեկի զանգվածն է բավականաչափ մեծ, որպեսզի այն ենթակա լինի վերածվելու Սև խոռոչի: Սև խոռոչներն անմիջական դիտարկումով անհնար է հայտնաբերել, քանի որ նրանք տեսանելի չեն:
Սև խոռոչն առաջանում է աստղի կյանքի վերջին, երբ նրա միջուկային վառելանյութի պաշարն սպառվում է, և սեփական ձգողության ուժի ազդեցությամբ աստղն սկսում է սեղմվել: Միաժամանակ, սեղմմանը զուգընթաց, աստղի մակերևույթի վրա ձգողության ուժն այնքան է մեծանում, որ լույսն անգամ այլևս չի կարողանում արձակվել աստղից, և աստղը փոխարկվում է անտեսանելի մի «դատարկության»: 

Արեգակից ավելի փոքր զանգվածով աստղը չի կարող այդ աստիճան սեղմվել, որովհետև նրա ձգողության ուժը բավականաչափ մեծ չէ: Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Արեգակի զանգվածը 10 անգամ գերազանցող Սև խոռոչի տրամագիծը կարող է լինել 60 կմ: Եթե Արեգակը փոխարկվեր Սև խոռոչի, ապա նրա տրամագիծը կկազմեր ընդամենը 6 կմ, իսկ Երկրի զանգվածին հավասար զանգվածով Սև խոռոչը կունենար 2 սմ-ից էլ փոքր տրամագիծ:

Որոշ գալակտիկաների կենտրոններում հավանաբար կան գերխոշոր զանգվածներով Սև խոռոչներ, որոնց անվանում են քվազարներ: Իսկ նրանց շատ պայծառ կենտրոնները լուսարձակում են, որովհետև գալակտիկական Սև խոռոչները «խժռում» են շրջակա առանձին գոյացությունների, որոնց նյութն այդ ընթացքում շիկանում է, և անջատում է վիթխարի քանակությամբ էներգիա՝ լույսի և այլ ճառագայթումների ձևով:Գիտնականները ասում են ,որ պետկեն լին էլ սպիտակ խոռոչներ:Բայց մարդը դեռ չի տեսել սպիտակ խոռոչ:Բայց սև խոռոչները ոնց կարող են ուտել ամենիչ դա խաղտումը ֆիզիկայի օրենքները:Օ՛րինակ տունը, հենց որ տունը վառում են հո տուն չի անհետնում տունը ուղակի փոքրիկ մասնիկներ են դառնում:Դա ուզումը ասել ,որ երբ սև խոռոչները ուտում են այդ ժամաննակ սպիտակ խոռոչները թքում են սև խոռոչների կերածը:

Ինչնը ամենածաներ բանը տիզերքում:

Երբ են նկարահանել սև խոռոչը:

Ինչից են առաչանում սև խոռոչները

Փիղը

Ուշադիր կարդա՛ և կատարի՛ր առաջադրանքները։

Փղերն աշխարհի ամենախոշոր ցամաքային կենդանիներն են: Նրանք կարող են կշռել մինչև 12 տոննա: Եվ իրենց չափերին համապատասխան նրանք նաև մեծ ու բարի սիրտ ունեն։

Գոյություն ունեն 2 տեսակի փղեր՝ աֆրիկական և հնդկական: Նրանք շատ նման են իրար, միայն թե աֆրիկական փղերի ականջները, որ կարծես կաշվե հովհարներ լինեն, ավելի մեծ են, քան հնդկական փղերինը: Փղերի ականջների լայնությունը կարող է հասնել 4 մետրի: Ականջներով փղերը հով են անում իրենց և պաշտպանվում միջատներից:

Սակայն ամենահետաքրքիրը փղի կնճիթն է: Կնճիթը շատ զգայուն է. փիղը կնճիթով կարող է կատարել ինչպես նուրբ աշխատանք (օրինակ՝ գետնից բարձրացնել մորու մեծության պտուղը, մի փունջ խոտ պոկել), այնպես էլ դժվար ու ծանր (մի հաստ ճյուղ պոկել բարձր ծառից):

Այս հսկա կենդանին սնվում է խոտով ու տերևներով: Իր քաշին համապատասխան՝ նա ամեն օր ուտում է մեծ քանակությամբ կեր՝ 45–450 կգ կեր:  Իսկ դրա համար նա կեր է փնտրում օրվա 16 ժամը: Կախված ջերմաստիճանից՝ նա խմում է 100 – 300 լիտր ջուր: Խմելու ջուրը նա նույնպես վերցնում է կնճիթով: Կնճիթն իր մեջ կարող է պահել 7,5 լիտր ջուր: Կնճիթը ջրով լցնելով՝ փիղն այն մոտեցնում է բերանին և ներս քաշում ջուրը: Իսկ շոգ ժամանակ կնճիթով վերից վար նաև ջրում է իրեն, ապա ավազ է ցանում վրան, որպեսզի տզերը չխրվեն մաշկի մեջ: Փղերը նաև հրաշալի լողալ են կարողանում: Նրանք քնում են կանգնած՝ իրար հենվելով: Միայ փոքրիկ փղերն են քնելիս պառկում գետնին:

Հանդիպելիս փղերը  ուրախ ողջունում են միմյանց՝ կնճիթերն իրար փաթաթելով: Նրանք չափազանց հոգատար են միմյանց հանդեպ: Երբ փիղը խճճվում է թակարդում կամ ընկնում փոսի մեջ, մյուս փղերը, մեկնելով իրենց կնճիթները, օգնում են նրան դուրս գալ: Փղերն իրենց վիրավոր կամ հիվանդ ընկերոջը չեն լքում, կողքերից զգուշորեն պահելով, նրան տանում են իրենց հետ: Նրանք երբեք չեն լքում մորը կորցրած ձագին: Փղերն ուրախանում և տխրում են միասին, ամբողջ խմբով: Փղերը նաև կարողանում են ծիծաղել:

Տեքստային առաջադրանքներ

  1. Ինչպիսի՞ն են փղի չափերը։
    Փղերն աշխարհի ամենախոշոր ցամաքային կենդանիներն են
  2. Քանի՞ տեսակի փղեր գոյություն ունեն։ Գրի՛ր տեսակները։
    Աֆրիկական և հնդկական:
  3. Ինչո՞վ է սնվում փիղը և որքա՞ն է ուտում։
    Խոտով օրը 45-450 կգ սնունդ բայց փնտրելու համար ժամանկը ացնում 16 ժ
  4. Տեքստից դուրս գրի՛ր փղերի մասին պատմող ամենազարմանալի տեղեկությունը։
    Փղերն աշխարհի ամենախոշոր ցամաքային կենդանիներն են
    կարող են կշեռել 12 տոննա և նրանք ունեն կնճիտ ,որով ջուր են խմում, սնվում են, օգնում են և այլն:
  5. Փղերն ինչպե՞ս են  ողջունում իրար։
    Նրանք կնճիտներով փատատվում են:

Բառային առաջադրանքներ

  1. Գրի՛ր բարի, մեծ, նուրբ, թակարդ բառերի հոմանիշները։
    բարի-բարեսիրտ
    մեծ-խոշոր
    նուրբ-փափուկ
    թակարդ-ծուղակ
  2. Գրի՛ր դժվար, ծանր, շոգ, հիվանդ բառերի հականիշները:
    Դժվար-հեշտ
    Ծանր-թեթև
    շոգ-ցուրտ
    հիվանդ-առողջ
  3. Նշված բառերից առաջ գրի՛ր ինչպիսի հարցին պատասխանող բառեր:

ինչ—փիղ

օվ— ընկեր

օվ— ձագ

ինչ—կնճիթ

4․ Շարունակի՛ր ըստ օրինակի՝ օգնե  օգնել ընկերոջը։

                             Դուրս գալ—

                             Ողջունել—

                             Վերցնել—

                            Ներս քաշել—

5․Բառեր ավելացրո՛ւ տրված նախադասությանը։

․․․կենդանին սնվում է ․․․․խոտով։

Ախուրյան գետ

Գետը գտնվում է ՀՀ և Թուրքիայի տարածքում։  Սկիզբ է առնում Աշոցքի սարահարթի Արփի լճից։

Ջրառատությամբ այն հանրապետության երրորդ գետն է։  Շիրակի դաշտում Ախուրյանին միանում են Արագածի լանջերից սկիզբ առնող մի քանի գետակներ, որոնցից ամենամեծը Մանթաշն է։ Հոսում է մինչև Արաքսի հետ միանալը։ Ախուրյանն ունի 186 կիլոմետր երկարություն։ Գետի ձախ ափին է Գյումրին, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի վաղեմի մայրաքաղաք Անին։ Գետը հայտնի է եղել նաև Անո ջուր անունով, Անի մայրաքաղաքի պատվին։

Գտնվում է Վահրամաբերդ գյուղում, Ախուրյան գետի ձախ ափին։

Նախագծային աշխատանք Ախորյան գետը

Ախորյան գետը գտնվում է ՀՀ և Թուրքիայի տարածքում։  Սկիզբ է առնում Աշոցքի սարահարթի Արփի լճից։ Ջրառատությամբ այն հանրապետության երրորդ գետն է։  Շիրակի դաշտում Ախուրյանին միանում են Արագածի լանջերից սկիզբ առնող մի քանի գետակներ, որոնցից ամենամեծը Մանթաշն է։

Հոսում է մինչև Արաքսի հետ միանալը։ Ախուրյանն ունի 186 կիլոմետր երկարություն։ Գետի ձախ ափին է Գյումրին, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի վաղեմի մայրաքաղաք Անին։ Գետը հայտնի է եղել նաև Անոր ջուր անունով, Անի մայրաքաղաքի պատվին։

Գտնվում է Վահրամաբերդ գյուղում, Ախուրյան գետի ձախ ափին։

Ագռավ

Ագռավները շատ խելացի թռչուններ են, բայց մարդիկ նրանց այդքան էլ չեն սիրում: Եվ դա իր պատճառն ունի: Այս թռչունները գողանում են մարդկանց իրերը: Կարող են նաև հարձակվել տնային կենդանիների վրա և փչացնել այգիների բերքը:

Ագռավները շատ խելացի թռչուններ են: Նրանք կարող են սնունդ ձեռք բերելու համար հետաքրքիր միջոցներ գտնել։ Օրինակ՝ ընկույզ կոտրելու համար նրանք թռչում են բարձր և այնտեղից ընկույզը գցելով գետնին՝ կոտրում, ուտում են։  Իսկ մեծ քաղաքներում ագռավները ընկույզը  նետում են խաչմերուկներում, որտեղ դրանք մեքենաների անիվներ տակ կոտրվում են: Ագռավները սպասում են կարմիր լույսին, որ մեքենաները կանգնեն, և իրենք կարողանան ընկույզն ուտել։

Ագռավները սարերում մարդկանց վրա մեծ քարեր են գլորում, որպեսզի մարդիկ հեռանան իրենց բներից:

Ագռավները կարող են բառեր ասել։ Տարբեր կռկռոցներով կարող են նաև  տեղեկացնել իրենց  ընդհանուր հավաքների, սպառնացող վտանգների կամ սննդի մասին։

Ագռավները միասեր թռչուններ են: Եվ երբ նրանք ընտրում են իրենց զույգին, ամբողջ կյանքն անցկացնում են նրա հետ, և զույգի մահից հետո նոր զույգ չեն փնտրում:

Կան նաև սպիտակ ագռավներ։ Սակայն նրանք արագ ոչնչանում են։ Սպիտակ գույնը թույլ չի տալիս ազատ և արդյունավետ որս անել կամ թաքնվել գիշատիչներից:

Առաջադրանքներ

  1. Տեքստից դո´ւրս գրիր մեկ պատճառ, որի համար մարդիկ կարող են չսիրել ագռավներին:
    Այս թռչունները գողանում են մարդկանց իրերը: Կարող են նաև հարձակվել տնային կենդանիների վրա և փչացնել այգիների բերքը:

2 ․Տեքստից դո´ւրս գրիր ագռավի՝ ընկույզ կոտրելու մեկ օրինակ:
Ընկույզ կոտրելու համար նրանք թռչում են բարձր և այնտեղից ընկույզը գցելով գետնին՝ կոտրում, ուտում են։

3 ․Տեքստից դո՛ւրս գրիր՝ ի՞նչ են անում ագռավները, երբ սարերում մարդիկ մոտենում են նրանց բներին:
Ագռավները սարերում մարդկանց վրա մեծ քարեր են գլորում, որպեսզի մարդիկ հեռանան իրենց բներից:

4․Ընդգծի´ր սխալ պատասխանը։

  • Ագռավներն իրենց զույգի մահից հետո նոր զույգ են ընտրում,
  • Ագռավներն իրենց ընկերոջ մահից հետո նոր զույգ չեն ընտրում։
    5․ Ընդգծի´ր ճիշտ պատասխանը։
  • Սպիտակ ագռավները ոչնչանում են, որովհետև մարդիկ նրանց որսում են:
  • Սպիտակ ագռավները ժամանակի ընթացքում սևանում են:
  • Սպիտակ ագռավները ոչնչանում են, որովհետև գույնի պատճառով չեն կարողանում թաքնվել թշնամիներից:
  • Սպիտակ ագռավներ չեն լինում:
    6․Գրի´ր՝ ի՞նչ նոր բան իմացար ագռավների մասին: 
    Ես իմացա ,որ լինում են սպիտակ ագռավներ և ,որ նրան ք իրենց բները սարքում են նաև սարերին: Հետաքրքիր էր նաև, որ ագռավները միասեր են, ուրիշ զույգ չեն փնտրում, միշտ մեկին են սիրում:
    7․Գրի´ր հետևյալ բառերի հականիշները՝ շատ, մեծ, բարձր, արագ։
    շատ-քիչ
    մեծ-փոքր
    բարձր-ցածր
    արագ-դանդաղ
    8․Գրի´ր տեքստում հոգնակի թվով գործածված 2 բառ:
    Ագռավները ,թռչուններ

9․Ըստ տեքստի՝ ագռավներն ինչպիսի՞ն են: Գրի՛ր 2 բառ։
Միասեր, խելացի:

10․Ընդգծի´ր ճիշտ պատասխանը։ «Թռչել», «ուտել» բառերը ցույց են տալիս.

  • առարկա,
  • թիվ,
  • հատկանիշ
  • գործողություն:

Օրինակ՝ ընկույզ կոտրելու համար նրանք թռչում են բարձր և այնտեղից ընկույզը գցելով գետնին՝ կոտրում, ուտում են։
Ենթական-նրանք
Ստորոգյալ-թռչում են, կոտրում, ուտում